天気が寒い

「寒い・涼しい・冷たい」は、天気など温度を表す言葉です。

時々、気温を天気の一部だと考えて、「天気が寒い・天気が涼しい・天気が冷たい」などと使う人が居ます。 

でもそれは間違いです。

天気は「晴れ・雨・曇り｣などの状態で、「天気がいい」のように「いい・悪い」で表します。

けれども気温について言うときは、「今日は寒いですね」「南極は1年中寒い」「涼しくて気持ちがいい」「風が冷たい」のように、具体的なものを指して表します。

Wszelki Wypadek - Fil-Każ Ta' Każ

Wisława Szymborska hija kittieba u poetessa Pollakka li 15-il sena ilu, fl-1996, rebħet il-Premju Nobel tal-Letteratura. Fix-xogħol poetiku tagħha wieħed jiltaqa' ma' ħafna paradossi u kontradizzjonijiet li jirriflettu l-ironija tal-ħajja u tal-mewt.

Fost ix-xogħol kollu li qrajt jien, din li se nippreżenta taħt naħseb hija l-isbaħ poeżija tagħha. Tfakkarni ħafna f'dik ix-xena tal-film 'The Curious Case of Benjamin Button' fejn naraw kif l-azzjonijiet tagħna, ta' l-oħrajn u tan-natura, huma kemm huma apparentement insinifikanti, jaffettwaw b'mod indelebili u b'saħħtu ħafna d-destin u l-eżistenza ta' kollox u dawn huma spiss ċirklu vizzjuż ta' reazzjonijiet minn reazzjonijiet għal azzjonijiet li huma nfushom kienu reazzjonijiet.

Traduzzjonijiet tal-poeżiji tagħha għadni ma sibtx ippubblikati. Nispera li xi darba, xi ħadd, jiddeċiedi jaħdem fuqhom għall-Malti. Qed nitilfu ħafna sbuħija.

Il-Pollakk hija lingwa daqsxejn diffiċli, hawnhekk se nipprova nittraduċiha bl-aħjar mod possibli.
M'ilnix iżjed minn sena nistudja din il-lingwa eżaġeratament sabiħa tal-Polonja u t-triq għadha twila għalija.

(Kontu tafu li ż-Ż bit-tikka tintuża fil-lingwi Maltin u Pollakki biss?)

Wszelki Wypadek - Fil-Każ Ta' Każ

Zdarzyd się mogło.
Zdarzyd się musiało.
Zdarzyło się wcześniej. Później.
Bliżej. Dalej.
Zdarzyło się nie tobie.
Ocalałeś, bo byłeś pierwszy.
Ocalałeś, bo byłeś ostatni.
Bo sam. Bo ludzie.
Bo w lewo. Bo w prawo.
Bo padał deszcz. Bo padał cieo.
Bo panowała słoneczna pogoda.
Na szczęście był tam las.
Na szczęscie nie było drzew.
Na szczęście szyna, hak, belka, hamulec,
Framuga, zakręt, milimetr, sekunda.
Na szczęście brzytwa pływała po wodzie.
Wskutek, ponieważ, a jednak, pomimo.
Co było to było gdyby ręka, noga,
O krok, o włos.
Od zbiegu okoliczności.
Więc jesteś? Prosto z uchylonej jeszcze chwili?
Sied była jednooka, a ty przez to oko?
Nie umiem się nadziwid, namilczed się temu.
Posłuchaj,
Jak mi prędko bije twoje serce. 

Seta' jseħħ.
Kellu jseħħ.
Seħħ qabel. Wara.
Iżjed viċin. Iżjed distanti.
Seħħ. Mhux lilek.
Ħlistha għax kont l-ewwel.
Ħlistha għax kont l-aħħar.
Għax kont waħdek. Għax man-nies.
Għax fuq il-lemin. Għax fuq ix-xellug.
Għax ix-xita. Għax id-dell.
Għax kienet qiegħda tiddi x-xemx.
Fortunatament kien hemm bosk.
Fortunatament ma kienx hemm siġar.
Fortunatament binarju, ġanċ, travu, brejk,
xażi, kurva, millimetru, sekonda.
Fortunatament kien hemm mus tal-leħja jifflowtja fuq l-ilma.
Minnufih, minħabba, madankollu, minkejja.
X'kien jiġri li kieku id, sieq,
pass 'il bogħod, xagħra 'il bogħod,
minn koinċidenza.
Mela hawnhekk qed? Dirett mir-ruħ li għadu mbexxaq?
Ix-xibka toqba waħda biss kellha, u int propja minn hemm?
M'hemmx limitu għal kemm nista' nistgħaġeb, u nibqa' bla kliem, għal dan.
Isma'.
Isma' kemm qiegħda tħabbatli qalbek.

Latheirt - Ħengover Massiv - Massive Hangover

Insomma, għal raġunijiet li m'iniex se noqgħod jispjega issa (riċerka), kont qed naqra dan il-kodiċi u ħbatt f'din il-paġna vera interessanti. Hija daqsxejn kbira, allura se niffoka fuq il-parti li tikkonċerna dan il-post:

Jekk tħares sew, fuq nett għandek tinnota speċi ta' disinn li għandu din il-forma:

╷╷─│─╵╵╵─││││─│││││─╱╱╱╱╱─╵╵╵

Li qed tara b'għajnejk hija propjament kelma miktuba b'skritt Irlandiż antik ħafna. Huwa skritt li jissejjaħ Ogham (tinqara Ōm'; bl-O twila) li kien jintuża fiż-Żminijiet tan-Nofs.

L-Ogham huwa skritt li normalment wieħed isibu miktub vertikalment. Insibu ħafna skrittijiet li jinkitbu hekk, bħall-ġeroglifiċi ta' l-Eġizzjan Antik u tal-Maya.

Il-Ġappuniż għadu tradizzjonalment jinkiteb vertikalment ukoll (pereżempju fil-manga u fil-gazzetti), jibda minn fuq għal isfel f'kull linja, mix-xellug għal-lemin. 

Flimkien ma' verżjoni partikolari ta' l-alfabett Ċirilliku, fil-Mongolja għadu jintuża skritt sabiħ ħafna li wkoll huwa vertikali u li wkoll jibda minn fuq għal isfel f'kull linja iżda li jmur mil-lemin għax xellug (tipo Għarbi qed jikteb fuq pitazz imdawwar 90°).

L-Ogham huwa partikolari ħafna għax apparti li jinkiteb vertikalment, dan jibda minn isfel. Jitla' 'l fuq qisu siġra (għalhekk isejħulu wkoll 'Celtic Tree Script') u sentenza twila miktuba bih iddur bħal serp (u mhux tibda linja ġdida) meta wieħed jilħaq it-tmien tas-superfiċje fuq xiex qed jikteb. Wara jerġa jitla' 'l fuq.

╷╷─│─╵╵╵─││││─│││││─╱╱╱╱╱─╵╵╵

L    -    A    -    T(H)    -    E    -    I    -    R    -    T

F'dan il-każ partikolari nsibu l-kelma 'latʰ eirt' (IPA: lːaθʲərtʲ) li tfisser 'ħengover'.

Apparentement, din hija skuża ta' skriba Irlandiż tas-seklu 9 għall-iżbalji li għamel fil-ħidma ta' filgħodu wara xi lejla movimentata!

Żombi - Zombie - ぞんぴ

'Żombi' hija kelma ta' oriġini Afrikana li tingħad li tiġi mill-lingwi tal-Bantu. Dan grupp li fih numru żvarjat ta' lingwi rrelatati ma' xulxin u għalhekk il-kelma oriġinali nistgħu nsibuha miktuba f'ħafna forom differenti, fostom: 'zumbi', 'nzambi', 'fúmbi', 'mvumbi', 'ndzumbi', 'nsumbi', 'nvumbi', 'nzambi', 'zan bibi' u 'zan bii'.

Fil-kontinent Afrikan it-tifsira ta' 'żombi' toxxilla minn 'alla', 'spirtu' jew 'demonju' sa 'fetiċċ' jew 'taliżman'.
Insomma, hija kelma li hija assoċjata profondament ma' l-okkult u d-divinitajiet folkloristiċi ta' l-Afrika.

Minħabba l-emigrazzjoni ta' l-iskjavi li seħħet ġol-Karibew madwar 400 sena ilu, ir-riti u t-tradizzjonijiet Afrikani nxterdu fil-Kontinent il-Ġdid ukoll, fejn insibu l-'jumbee' (jew 'jumbie'), kelma oħra rrelatata ma' 'żombi'. Din tirreferi għal spirti malinji li huma kapaċi jbiddlu l-forma fiżika tagħhom. (Wieħed jista' jqabbilhom xi ftit mal-女郎蜘蛛 (絡新婦) tal-Ġappun.)

Ta' min jgħid li minħabba t-taħlit ta' kulturi li seħħ matul dak iż-żmien ta' kolonizzazzjoni u skjavizzazzjoni f'dawk in-naħat tad-dinja, huwa diffiċli ħafna biex wieħed ikollu definizzjoni ċara ta' entitajiet bħal dawn.


Imma ejja naraw x'jgħid id-dizzjunarju ta' Oxford dwar iż-żombi:


zombie

noun

1 a corpse said to be revived by witchcraft, especially in certain African and Caribbean religions.
 
informal a person who is or appears lifeless, apathetic, or completely unresponsive to their surroundings.
 
a computer controlled by another person without the owner’s knowledge and used for sending spam or other illegal or illicit activities.

2 a cocktail consisting of several kinds of rum, liqueur, and fruit juice.


Ċara mela. Ġisem li kien mejjet iżda li ġie rxuxtat maġikament - ma tistax tkun ċert jekk huwiex ħaj jew mejjet.

B'mod interessanti ħafna, fil-lingwa Ġappuniża nsibu din il-kelma:

存否 

Kelma li tinqara ぞんぴ zonpi.
Din tfisser 'eżistenza', 'ħajja jew mewt' u 'bejn li jeżisti jew li ma jeżistix'.

Ma nafx inti li qed taqra dan il-post, imma jien, jien nara li din għandha tifsira simili ħafna ta' 'żombi'.

żombi ⇔ zonpi

 
Dejjem niġi affaxxinat b'okkorrenzi li apparentement huma koinċidenzi bħal dawn.
Ta' min jgħid imma li fil-Ġappuniż, 存否 (li tinqara sonpi wkoll) hija kelma li ma tintużax spiss.